Αποθετήριο ΑΨΚ

ΤΑΞΙΝΟΜΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ

• D_20_01

ΤΙΤΛΟΣ

• Τριπόταμος

ΟΝΟΜΑ ΜΟΝΗΣ

• ΚΩΝΣΤΑΜΟΝΙΤΟΥ

ΤΑΞΗ ΜΟΝΗΣ

• 20

ΘΕΣΗ

• Χαλκιδική

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ

• Το Μετόχι Τριπόταμος της Ιεράς Μονής Κωνσταμονίτου Αγίου Όρους βρίσκεται στην δυτική πλευρά της χερσονήσου Σιθωνίας Χαλκιδικής, επί της επαρχιακής οδού Νικήτης – Σάρτης, περίπου 3,5 χιλιόμετρα βόρεια – βορειοδυτικά του σημερινού οικισμού Νέου Μαρμαρά. Δημιουργήθηκε κατά τα πρώτα Οθωμανικά χρόνια και τα όρια του κατοχυρώθηκαν το έτος 1417 με αυτοκρατορικό χρυσόβουλο του Ιωάννου Ε’ Παλαιολόγου. Στο χρυσόβουλο τα όρια του Μετοχιού περιγράφονται ως εξής: «Τον τόπ(ον) του Λογγού, όθεν άρχεται από τον αιγιαλόν της θαλάσσου των Τριών ποταμών και κατεβαίνει εις τον στ(αυ)ρόν, είτα εις το λεγόμ(ε)ν(ον) Κατάρτι(ον) και εις τον μικρόν Καρβουνάν και εις τον Τράπεζον και έρχεται εις τον Παξιμαδάν και εις τον Στραβόν ρύακαν, είτα εις τον Παρθενώνα και τελειώνει ως εις την μίξιν του αιγιαλού.» Η παλαιότερη γνωστή αναφορά τόπων της μονής Κασταμονίτου στο Λογγό είναι σε ένα οθωμανικό έγγραφο του 1455. Σύμφωνα με το έγγραφο αυτό, στο οποίο αναφέρεται το τοπωνύμιο Τριπόταμος, και το οποίο δικαιώνει τη μονή Κασταμονίτου, το μοναστήρι κατείχε τους τόπους αυτούς από την εποχή της κατάκτησης της Θεσσαλονίκης και είχε σχετικό έγγραφο το οποίο εκδόθηκε από τον Σαμλή Αλή Βέη. Ιεροδικαστική απόφαση – 1455 μ.Χ. Με τις αποφάσεις 54/13-03-1890 και 90/29-09-1891 του Πρωτοδικείου Κασσανδρείας αποφασίστηκε ότι τα όρια του Δημ. Δάσους Νικήτης και του δάσους Τριποτάμου είναι το ρέμα «Ακονόλακκας». Η ίδια περιγραφή αναφέρεται επίσης και στα εξής δημόσια έγγραφα: α) στο υπ΄αριθμ. 151/25-10-1907 έγγραφο του αρχιμουφτή Δασών προς την υπαλληλία Κασσάνδρας, β) στην υπ΄ αριθμ. 23312/5863/30-04-1922 έγκριση διαχειριστικής εκθέσεως του Δάσους Τριποτάμου από το Υπουργείο Γεωργίας, ύστερα από την από 788/1922 γνωμοδότηση του αρμόδιου συμβουλίου Δασών, που συντάχθηκε από τον υπηρεσιακό δασάρχη Αγιάς σύμφωνα με την οποία τα όρια του κτήματος «Άρχονται ταύτα δυτικός από την θάλασσαν της Συκιάς εντός των συνόρων του χωριού Νικήτη όπου χύνεται ο Τριπόταμος εις την θάλασσαν και εις την θέσιν Στομ. Ακολουθούντα αρκτικώς το σύνορο του ειρημένου χωριού και την γραμμή του Ακονολάκκου φθάνει εις την θέσιν Καρβουνάς. Εκείθεν ανατολικός φθάνει εις το σύνορο του χωριού Παρθενώνος ης την Συκαμηνίας και την εσφραγισμένη Πέτρα. Είτη ακολουθούντα μεσημβρινός το σύνορον του χωριού Παρθενώνος διέρχονται τον Τριπόταμο μέχρι των άσπρων πετρών και εκείθε από τις καλύβες του Χριστοφόρου και από την Τουρκοβίγλα φθάνουν εις τον δρόμον και εις την σημαδεμένην πέτρα ήτης ευρίσκεται εις τα σύνορα του χειμαδιού αγαρηγοριάτικο και του χωριού Παρθενώνος, εκείθει ακολοπυθούντα το σύνορο του δάσους Γρηγοριάτικο φθάνουσι εις την παραλίαν και εις την θέσιν Μπαλαμπάν και εκείθε ακολουθούν την γραμμή της παραλίας φθάνουσι εις την θέση Στομ. Συνοψιζόμενα τα όρια του δάσους είναι: Ανατολικώς δάσος Συκιάς, Αρκτικώς δάσος χωριού Νικήτη, Δυτικώς θάλασσα, Μεσημβρινώς δάσος Παρθενώνος. Η έκταση του όλου δάσους ανάρχεται κατά την εκτίμηση μου εις 20.000 στρέμματα περίπου εκ των 14.000 καλύπτονται από πεύκης, 3.500 αποτελούσι το βραχύκορμο δάσος, 300 στρέμματα είναι αγροί, τα δε υπόλοιπα 2.200 εν μέρει είναι κενά εν μέρει δε καλύπτονται υπό ελαιών», γ) στην υπ΄αριθμ. 58/04-05-1927 απόφαση του Διοικητικού Δικαστηρίου του Υπουργείου Γεωργίας «Περί αναγνωρίσεως του Δάσους Τριποτάμου ως ιδιοκτησία της Ιεράς Μονής Κωνσταμονίτου», δ) στην υπ΄αριθμ. 12917/22012/11-10-1927 απόφαση του Υπουργείου Γεωργίας με την οποία εγκρίνεται η διαχειριστική έκθεση του δάσους Τριποτάμου, ε) στις εγκρίσεις του Υπουργείου Γεωργίας των διαχειριστικών εκθέσεων των ετών 1936-1946, 1959-1963, 1971-1980 και 1980-1989 και στ) στο από 23-05-1996 προσωρινό πρωτόκολλο αποτερματισμού όπου αναφέρεται ότι «Η οριογραμμή μεταξύ του Δημ. δάσους Νικήτης και του δάσους Τριποτάμου Ι.Μ. Κωνσταμονίτου αρχίζει από την εκβολή του ρέμματος «ΒΛΑΝΤΟΥΔΙ» στον Τορωναίο Κόλπο και ακολουθεί την κοίτη αυτού μέχρι την συμβολή των δύο ρεμμάτων «ΑΚΟΝΟΛΑΚΚΑΣ» και «ΠΑΛΙΟΡΟΥΔΙΑ». Από εκεί ακολουθεί την κοίτη του αριστερά ρέμματος «ΑΚΟΝΟΛΑΚΚΑΣ» και φθάνει μέχρι την κορυφογραμμή «ΚΑΡΒΟΥΝΑΣ».» Αναφορά για τα όρια του Μετοχίου γίνεται επίσης: α) σε ταπί του έτους 1577, β) σε σουρέτι του έτους 1750, γ) σε ιλάμιο του έτους 1861 δ) σε διαταγή του διοικητού Θεσσαλονίκης του έτους 1879, ε) σε έκθεση οροσήμων του έτους 1887, στ) σε έγγραφο του διοικητή Θεσσαλονίκης του έτους 1889 και ζ) σε άδεια ξυλεύσεως του έτους 1907. Ταπί – 1577 μ.Χ. Πολλά από τα παραπάνω αναφερόμενα τοπωνύμια εντοπίζονται στους ιστορικούς χάρτες της Γ.Υ.Σ. κλίμακας 1:50.000. Προς αποκατάσταση ακτημόνων καλλιεργητών της περιοχής Παρθενώνος καθώς και των προσφύγων της Μικράς Ασίας οι οποίοι είχαν εγκατασταθεί στην περιοχή μετά την μικρασιατική καταστροφή του 1922, με την υπ΄αριθμ. 114215/25-09-1924 απόφαση του Υπουργού Γεωργίας κηρύχθηκε απαλλοτριωτέο το μετόχι Τριπόταμος της Ιεράς Μονής Κωνσταμονίτου. Με την υπ΄αριθμ. 28/29-10-1931 απόφαση της Επιτροπής Απαλλοτριώσεων Χαλκιδικής, απαλλοτριώθηκαν 1.970 στρέμματα από την συνολική έκταση του Μετοχίου. Από αυτά, τα 1.000 στρ. αποτελούσαν καλλιεργήσιμες εκτάσεις, 3 στρ. λαχανόκηπο, 937 στρ. πετρώδης και θαμνώδης εκτάσεις κατάλληλες για βοσκή και 30 στρ. δρόμοι και ρέματα. Με την ίδια απόφαση εξαιρέθηκαν της απαλλοτρίωσης τα κτίρια του Μετοχίου, το ελαιοτριβείο και ο χώρος πέριξ αυτών 15 στρ., ο μωρεώνας του Μετοχίου 15 στρ. με 800 περίπου μωρεόδεντρα και 15.000 στρ. συγκεκροτημένο δάσος. Στο από 3-10-1924 προεδρικό διάταγμα «Περί κωδικοποιήσεως των αγροτικών νόμων» (Α' 247), με το οποίο κωδικοποιήθηκε, μεταξύ άλλων, το εκδοθέν κατ' επίκληση της 3473/14-02-1923 απόφασης της Επαναστάσεως του 1922- ν.δ. της 15.02/05.03.1923 «Περί αποκαταστάσεως ακτημόνων καλλιεργητών» (Α' 57), όπως αυτό είχε τροποποιηθεί, με το από 04-09-1924 Ν.Δ. «Περί τροποποιήσεως του Ν.Δ. της 15 Φεβρουαρίου 1923 περί αποκατάστασης ακτημόνων καλλιεργητών) ως τούτο έχει τροποποιηθεί ως και των προγενέστερων αγροτικών νόμων», ορίζονταν, μεταξύ άλλων, τα εξής: Άρθρο 1 παρ. 1: «Επιτρέπεται η παραχώρησις κτημάτων ανηκόντων εις το Κράτος, τους δήμους και τας κοινότητας, ως και η αναγκαστική απαλλοτρίωσις κτημάτων ανηκόντων εις έτερα φυσικά ή νομικά πρόσωπα, επί σκοπώ γεωργικής εγκαταστάσεως ακτημόνων καλλιεργητών». Άρθρο 2: «Υπόκεινται εις ολοκληρωτικήν απαλλοτρίωσιν και παραχώρησιν: α) Τα εις [...] τας Μονάς [...] ανήκοντα κτήματα ανεξαρτήτως εκτάσεως, είδους γεωργικής καλλιεργείας και καλλιεργητικής σχέσεως, μετά των επ' αυτών κειμένων και την γεωργικήν αποκατάστασιν εξυπηρετούντων κτιρίων πλην της εξαιρέσεως του άρθρ. 9 εδάφιο 1 του παρόντος. [...] β) [...] ως και πάσαι εν γένει αι δυνάμενοι να καλλιεργηθώσιν εκτάσεις, εφ' όσον δεν εξαιρούνται της απαλλοτριώσεως συμφώνως προς τας διατάξεις των άρθρων 3-12 του παρόντος. γ) [...]». Άρθρο 9 παράγραφοι 1 και 2 «1. Εξαιρούνται αι δια την κτηνοτροφίαν χρησιμοποιούμενοι ανεπίδεκτοι οιασδήποτε καλλιεργείας εκτάσεις και τα απαραίτητα διά την κτηνοτροφικήν εκμετάλλευσιν των εκτάσεων τούτων παρακολουθήματα (ποδιές, γεννολείβαδα), εφ' όσον ταύτα είναι αδύνατον να δημιουργηθούν εντός των εξαιρουμένων εκτάσεων. Τα παρακολουθήματα ταύτα καθορίζονται υπό της επιτροπής απαλλοτριώσεως συμφώνως προς τας τοπικάς συνηθείας και αναλόγως προς τον αριθμόν των εις την εξαιρουμένην έκτασιν δυναμένων να βοσκήσωσι ζώων ... 2. Εξαιρούνται ωσαύτως τα δάση, εκτός εάν α) παρεμβάλλονται εντός απαλλοτριωμένων εκτάσεων και παρέχουν δυσχερείας εις την διανομήν και εκμετάλλευσιν αυτών, και β) είναι απαραίτητα προς βοσκήν των ζώων των αποκαθισταμένων καλλιεργητών εις τας περιφερείας ένθα υφίσταται σύστημα μικτής γεωργοκτηνοτροφικής εκμεταλλεύσεως, μη υποκειμένης πάντως εις απαλλοτριώσιν της πυκνής δασικής εκτάσεως [...]. Κατ' εξαίρεσιν επιτρέπεται η απαλλοτρίωσις εκτάσεων κεκαλυμμένων υπό πυκνών αγρίων δένδρων επιτακτικών εγκεντρισμού, επί σκοπώ εγκεντρισμού αυτών υπό των κατά τον παρόντα νόμον αποκαθισταμένων προσώπων». Η εξαίρεση αυτή επιβεβαιώθηκε εξάλλου τόσο με την υπ' αριθ. 2478/21-1-1925 διαταγή του Υπουργού Γεωργίας Γ. Μαρή προς το Υπουργείο Εξωτερικών, η οποία αναφέρει ότι «τα δάση των απαλλοτριωθέντων Μετοχίων εξαιρούνται της απαλλοτριώσεως, ... Αι βοσκαί ήδη των απαλλοτριωθέντων Μετοχίων εξαιρούνται της απαλλοτριώσεως μόνον εφόσον είναι ανεπίδεκτοι οιασδήποτε καλλιεργείας...», όσο και με την υπ’αριθ. 118914/24-9-1925 διαταγή του Υπουργού Γεωργίας προς τον Έφορο Χαλκιδικής, η οποία ορίζει ότι και μετά την απαλλοτρίωση οι Μονές παραμένουν ιδιοκτήτριες των ανεπίδεκτων καλλιεργείας βοσκών τους. Στην από του έτους 1972 έκθεση επί της οριστικής διανομής αγροκτήματος «Μετόχι Τριποτάμου – Παρθενώνος» Χαλκιδικής γίνεται αναφορά στην υπ΄αριθμ. 28/1931 απόφαση απαλλοτριώσεις καθώς και στις συμπληρωματικές αποφάσεις 741/1957 και 2522/1971. Με το υπ΄αριθμ. 775/Β/22-12-1981 Φ.Ε.Κ. το Υπουργείο Πολιτισμού κηρύττει «ως έργο τέχνης που χρειάζεται ειδική κρατική προστασία το μετοχικό συγκρότημα της Ι. Μονής Κασταμονίτου (η Κωνσταμονίτου) που βρίσκεται στην περιοχή Τριποτάμου του Νέου Μαρμαρά Χαλκιδικής, διότι τούτο αποτελεί ενδιαφέρον αρχιτεκτονικό μνημειακό σύνολο του 13ου αι. και ένα από τα αξιολογότερα μοναστηριακά κτίσματα που έχουν απομείνει στην περιοχή.» Σήμερα το Κωνσταμονίτικο Μετόχι είναι εγκαταλελειμμένο. Ωστόσο τα διασωζόμενα κτίρια μαρτυρούν την εικόνα και την αρχιτεκτονική του, αν και τα κτίρια του Μετοχίου τα οποία χρονολογούνται μετά το έτος 1830, καταστράφηκαν σε πυρκαγιά κατά το έτος 1945. Η έκταση η οποία απαλλοτριώθηκε καλύπτεται εν μέρει από καλλιεργημένους αγρούς και εν μέρει αποτελεί οικιστική έκταση, ενώ η έκταση η οποία δεν απαλλοτριώθηκε παραμένει σήμερα, ως επί των πλείστον, στην κυριότητα της Μονής, εκτός ορισμένων μικρών ιδιοκτησιών κυριότητος τρίτων ιδιοκτητών.

ΕΙΔΟΣ

• ΜΕΤΟΧΙ

COPYRIGHT

• Αναφορά Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση 4.0 Διεθνές (CC BY-NC 4.0)

athos.collection

• Μετόχια

ΟΝΟΜΑ ΜΕΤΟΧΙΟΥ

• Τριπόταμος